अंक : वाङ्मयशोभा, मे १९६०
लेखाबद्दल थोडेसे : इतिहासाचार्य वि. का. राजवाडे यांनी लिहिलेले 'भारतीय विवाहसंस्थेचा इतिहास' हे पुस्तक आपल्यापैकी अनेकांना माहिती असेल. पुरातन काळापासून विवाहाच्या किती विविध पद्धती, रुढी, परंपरा, समज अस्तित्वात होते हे राजवाड्यांनी त्यात सांगितले आहे. कालानुरुप विवाह आणि वैवाहिक जीवनाच्या संकल्पनाही बदलत गेल्या. भारतात शहर-गावांव्यतिरिक्त जंगलाच्या आश्रयाने राहणाऱ्या शेकडो आदिवासी जमाती गेली हजारो वर्षे अस्तित्वात आहेत. विवाहाच्या पद्धती आणि रूढींच्या बाबतीत त्यांच्यातही अनेक चमत्कारिक वाटतील असे प्रकार आहेत. त्यांविषयी माहिती देणारा हा लेख ६० वर्षांपूर्वीचा आहे. दरम्यानच्या काळात कदाचित यातील अनेक जमाती नष्ट झाल्या असतील किंवा त्यांचे नागरीकरण झाले असेल. कालौघात ते झालेच पाहिजे, मात्र रुढी-परंपरांचा हा इतिहास आपल्या विवाह संस्कृतीबद्दल महत्वाचे भाष्य करतो.
********
जंगलांतून किंवा जंगलाच्या आसपासच्या भागांतून किंवा डोंगराळ प्रदेशांत व शहरी मनुष्यवस्तीपासून दूर रहात असलेल्या मागासलेल्या जमातींच्या लोकांच्या चालीरीती, त्यांचे आचारविचार नि संस्कृती यांबद्दल नागरी जीवन जगणाऱ्या शहरवासीयांना नेहमीच एक प्रकारच औत्सुक्य, आकर्षण आणि जिज्ञासा वाटते. या औत्सुक्याचंही एक कारण आहे. आपल्या शहरवासीयांच्या जीवनक्रमांत आणि संस्कृतींत हरघडी हरदिवशी बदल घडून येत आहेत. त्यामुळं आपली जीवनघडी पूर्वींपेक्षा कितीतरी बदलली आहे व बदलली जात आहे. पण या मागासलेल्या जमातीच्या बाबतींत मात्र तसं नाही. आजपासून कित्येक वर्षांपूर्वी त्यांचे वाडवडील, आजोबा पणजोबा ज्या प्रकारचं जीवन जगत होते तेच जीवन आजही ते जगतात. त्यांच्या चालीरीती व रूढी ज्या जुन्या काळी होत्या त्याच आजही आहेत. किंबहुना असं असल्यामुळेच आपण त्यांना मागासलेले म्हणतो. आजच्या त्यांच्या जीवनक्रमांत शेकडो, हजारो वर्षांपूर्वीच्या जीवनाचं प्रतिबिंब आपल्याला पहायला सांपडतं आणि यामुळंच त्यांच्याविषयी आपली जिज्ञासावृत्ती जागृत होत असते.
लेखक – श्रीकांत अ. रानडे
अंक : वाङ्मयशोभा, मे १९६०
...
हा लेख पूर्ण वाचायचा आहे? सोपं आहे. एकतर * मोफत सभासदत्व !* ' घ्या किंवा आपण विद्यमान सभासद असाल तर कृपया लॉगिन करा .
and then add to homescreen
Mohan Ranade
4 वर्षांपूर्वीभारतात अनेक चांगल्या परपरा आहेत.अगदी स्त्री स्वतंत्र आहे मात्र त्याचा अभ्यास न करताच आपण आपले ते सर्व वाईट अस समजुन आपलं पुरोगामी सिद्ध करणेचा प्रयत्न करत असतो