सभासद लॉगिन
मोफत सभासदत्व !

गणेश शंकर विद्यार्थी आणि आपला काळ

पुनश्च    सुनील तांबे    2019-04-01 19:00:09    

२५ मार्च हा पत्रकार-संपादक गणेश शंकर विद्यार्थी यांचा स्मृतिदिन. त्यानिमित्तानं पत्रकार सुनील तांबे यांनी मुंबई सर्वोदय मंडळामध्ये केलेलं हे भाषण...

भारत वा हिंदुस्थान नावाची संस्कृती प्राचीन काळापासून आहे. मात्र भारतीय राष्ट्र-राज्याची निर्मिती ब्रिटिशांचं राज्य इथे स्थिरावल्यानंतर होऊ लागली. अगदी नेमकेपणाने सांगायचं तर प्लासीच्या लढाईनंतर गंगा-यमुना खोर्‍यात ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीचं राज्य स्थापन झाल्यानंतर. म्हणजे सुमारे १७५७ नंतर. या काळात कोलकत्ता, मद्रास, मुंबई, लाहोर या शहरांमध्ये नवा मध्यमवर्ग निर्माण झाला. हा मध्यमवर्ग अतिशय छोटा होता, इंग्रजी भाषेमध्ये परस्परांशी संवाद करणारा होता. मात्र या मध्यमवर्गाने भारतीय राष्ट्र-राज्य म्हणजे काय, कोणाचं, कशासाठी असे प्रश्न उपस्थित केले. या मध्यमवर्गाला १८५७ च्या पहिल्या स्वातंत्र्यसंग्रामाचं वा ब्रिटिश राजवटीच्या विरोधातील बंडाचं विशेष कौतुक नव्हतं. या बंडामध्ये राष्ट्रीय चेतना अवश्य होती, मात्र नव्या भारताची दृष्टी नव्हती. भविष्यातील भारत कसा असावा, त्याचा राज्यकारभार कसा चालावा, यासंबंधात १८५७ च्या लढ्याचं नेतृत्व करणार्‍यांनी विचार केलेला नव्हता.



भारतीय राष्ट्र-राज्य भारतीय उपखंडातील (श्रीलंका आणि म्यानमार वगळता) सर्व लोकांचं असेल. धर्म, जात, वंश, भाषा, प्रांत याच्याशी त्याचा संबंध नाही. मात्र ही सर्व विविधता सामावून घेणारं असेल आणि समाजातील तळातील व्यक्तीला अर्थातच दलित, शोषित, आदिवासी आणि अल्पसंख् ...

हा लेख पूर्ण वाचायचा आहे? सोपं आहे. एकतर * मोफत सभासदत्व !* ' घ्या किंवा आपण विद्यमान सभासद असाल तर कृपया लॉगिन करा .


अवांतर , सुनील तांबे , गणेश शंकर विद्यार्थी , मुक्तस्त्रोत

प्रतिक्रिया

  1. Tush9890

      5 वर्षांपूर्वी

    लेखकाने स्वतःच्या मनातील आकस लेखात ओकला हे हास्यास्पद आहे. तांबे साहेब माहिती द्या, ज्ञान देऊ नका.

  2. vrudeepak

      6 वर्षांपूर्वी

    हुतात्मा गणेश शंकर विद्यार्थी यांच्या जीवन कार्याचा परिचय करून देणारा श्री तांबे यांचा हा लेख छान वाटला. लेखात सध्याच्या राजकीय परिस्थितीबद्दल टिप्पणी करताना वाचकाच्या विचाराला चालना देण्याचा प्रयत्न केला गेला आहे. कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा वाईटच. सध्याच्या राजकीय वातावरणात आपण एकाच विचारसरणीचा उन्माद पहात आहोत. सर्वसमावेशक विचारांपासून आपण दूर जात आहोत असे वाटते.

  3. prashantlawand

      6 वर्षांपूर्वी

    the wire and druv, really?

  4. Sunanda

      6 वर्षांपूर्वी

    साक्षेपी लेखाबद्दल श्री. सुनील तांबे यांचे अभिनंदन.

← मागील लेख

तमाशाची 'गंमत'

पुढील लेख →

ललितकलादर्श आणि मंडळी - भाग पहिला



वाचण्यासारखे अजून काही ...

sa
अधिक पहा ...

पुनश्च.कॉम

आम्ही आहोत साहित्य व्यवहारातले ‘शबरी’!
तुम्हाला शबरीची बोरे माहिती आहेतच. बोरे चाखून, त्यातली जी उत्तम होती ती शबरीने श्रीरामाला अर्पण केली होती. त्याच धर्तीवर “पुनश्च डॉट कॉम” या उपक्रमाद्वारे साहित्य व्यवहारातील शबरीची भूमिका आम्ही करत आहोत. त्याच निष्ठेने उत्तमातलेही उत्तम साहित्य तुमच्यापर्यंत पोचवण्यासाठी आम्ही प्रयत्नशील आहोत. साहित्याची निवड करताना सर्व प्रकारचा रसास्वाद मिळून तुमचे साहित्यिक भावविश्व कसे समृद्ध होइल हे आम्ही काळजीपूर्वक पाहतो. नव्या काळाशी सांधा जोडत हा सगळा व्यवहार आम्ही डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर करत आहोत. म्हणजे वाचण्यासाठी तर आहेच, ऐकण्यासाठी आणि पाहण्यासाठी देखील कसदार कंटेंट इथे मिळत राहणार आहे. बोरे जशी विविध प्रकारांची,रंगांची, आकारांची असतात तसेच साहित्यही बहुधांगी असते. मराठी भाषेत गेल्या शे-दीडशे वर्षात हजारो लेखकांनी, अनेक विषयांवर साहित्य निर्मिती केली आहे. त्यातले कसदार साहित्य निवडून ‘पुनश्च’ अंतर्गत या डिजिटल व्यासपीठावरुन देत आहोत.

अतिरिक्त माहिती

आपण जर का या व्यासपीठावरील कोणत्याही साहित्यामुळे नाराज झाला असाल अगर आपल्या भावना दुखावल्या असतील तर editor@punashcha.com या मेल आयडीवर लगेच संपर्क साधा.

© पुनश्च.कॉम 2020. All rights reserved.
Install on your iPad : tap and then add to homescreen
start:scripts